Alles draait om de uitspraak. Omdat de betekenis van een woord volledig wordt bepaald door zijn klank, is het extreem belangrijk om het zorgvuldig en correct uit te spreken. Laat de Nederlandse uitspraak los en leer deze.
Klinkers
De klinkerklanken zijn samen met de medeklinkerklanken opgenomen, van 0 naar 4 en van -0 naar -4.
PPK
Letter
IPA
Ã
i
i
Å
e
e
Á
a
a
Î
o
o
Ë
u
u
È
ü
ɨ
De uitspraak van de klinkers is iets anders dan in het Nederlands, en al helemaal het Engels.
De klemtoon ligt op het hoofdconcept (meestal de tweede lettergreep, vlak na de WTI), en in de tweede plaats op een attribuut naar keuze.
Opeenvolgende klinkers, zoals "*e'e" en "üo", moeten duidelijk gescheiden worden uitgesproken, maar zonder glottaalstop. In zulke gevallen ligt de klemtoon op de tweede klinker ("*e'é"), behalve in combinatie met "ü", waar de klemtoon op de "ü" ligt. De apostrof staat er alleen maar om aan te geven dat het twee afzonderlijke klinkerklanken zijn, en niet één tweeklank. Mettertijd zal die apostrof verdwijnen, maar nu nog even niet.
Hoewel er slechts vijf geschreven klinkergradaties zijn, kun je tijdens het spreken variëren met tussenklanken om de intensiteit van je boodschap te nuanceren. Maar eerst moet je leren omgaan met vijf, en je daar goed bij voelen.
Medeklinkers
opname
PPK
Letter
IPA
a
m
m
o
t
t
O
d
d
i
k
k
I
g
g
k
h
h
f
s
s
F
z
z
g
ʃ
ʃ
G
ʒ
ʒ
n
p
p
N
b
b
q
n
n
à
ñ
ɲ
Q
ŋ
ŋ
å
c
t̠ʃ
æ
j
d̠ʒ
t
x
x
T
q
ɣ
b
r
r
j
f
f
J
v
v
x
w
ʋ
u
y
j
e
l
l
Het is belangrijk om de medeklinkers zeer precies uit te spreken, omdat de betekenis van een woord volledig verandert wanneer een stemhebbende medeklinker stemloos wordt uitgesproken, en vice versa. Zorg ervoor dat je de uitspraak goed onder de knie krijgt door veel te oefenen, en besteed grote aandacht aan je articulatie. Luister goed naar de uitspraakopnames, en oefen totdat de verschillende medeklinkers duidelijk uit elkaar te houden zijn.
De "h" hoeft niet te worden uitgesproken ("stomme h"), maar wees daar consequent in, zodat de luisteraar niet in de war raakt. Hij wordt wel altijd geschreven.
Voorbeelden van Nederlandse woorden en zinnen vertaald naar Hucoji.
Eerst zie je het woord of de zin die wordt vertaald, gevolgd door de essentiële boodschap als die afwijkt, in normaal Nederlands. Dan komt er een "codeblok" dat toont hoe de Hucojiwoorden en -zinnen worden samengesteld. Er bestaat (nog) geen computerprogramma voor, maar het lijkt mij niet ingewikkeld om er één te schrijven dat hetzelfde doet. Vrijwilligers welkom. Helemaal onderaan staat dan de letterlijke transcriptie van de samengestelde woorden of zinnen in Nederlandse woorden, de officiële spelling van het Hucoji-resultaat in Peperklips en de transcriptie daarvan in het Latijnse alfabet en in IPA.
De aangehangen ("geagglutineerde") attributen slaan altijd terug op het voorgaande concept. Daardoor kunnen woorden soms in meerdere delen moeten worden opgeknipt.
Woorden
Woorden worden gevormd door een schalingsklinker met een conceptmedeklinker te combineren, na een WoordType-Indicator (WTI). Beschikbare woordtypes zijn: "bijwoord/label": ky, "persoonlijk voornaamwoord": ks, "werkwoord": kr, "bijvoeglijk naamwoord": kv en "zelfstandig naamwoord": kX. Woorddelen "agglutineren", ze vormen samen één langer woord met meerdere toepasselijke concepten. Hoe langer je een woord maakt, hoe verder je verwijderd raakt van de essentie ervan. Streef ernaar om zo dicht mogelijk bij de essentie te blijven met dus zo kort mogelijke woorden.
ky: Bijwoord/Label
nu
WTI:Bijw( # # hi
Tijd0( # nu # qi
) )
kyTy
hiqi [hiɣi:]
De WTI "hi" wordt weggelaten als het attribuut aan het betreffende woord wordt gehangen. Zie hieronder.
ks: Persoonlijk voornaamwoord
wij
WTI:Pvnw1( # ik # he'e
Schaling2( # groep # pa
) ) # #
ksÅnr
he'epa [hee:pa]
Het persoonlijk voornaamwoord wordt onmiddellijk gevolgd door het telwoord ("ik" is eerste persoon, "jij" is tweede persoon, enzovoorts), en kan uitgebreid worden tot een groep (om "wij" te vormen). Je kunt zelfs een getal aan de groep toevoegen als dat relevant is ("wij, groep van drie": he'epabo [hee:pabo] ksÅnrNv).
kr: Werkwoord
werken
WTI:Ww( # # ha
Activiteit3( # energie # ʃo
) ) # #
krgv of krgvfy
haʃo [haʃo:] of haʃosi [haʃo:si]
Vaak is er een "richting" nodig om aan te geven dat het onderwerp niet het werkwoord IS, maar DOET, of uitvoert. Een "richting" hoeft niet echt in een richting te wijzen ("1") maar kan ook "0" ("si") zijn. Het werkwoord "zijn" bestaat niet.
kv: Bijvoeglijk naamwoord
(visueel) lelijk
WTI:Bnw( # # ho
Registratie2( # zien # ca
Oordeel-3( # zeer slecht # tüo
) ) ) # #
kvårohÎ
hocatüo [hot̠ʃa:tɨo]
Bijvoeglijke naamwoord gedragen zich vaak als attributen, omdat ze vaak aan andere concepten worden gehangen. Als vuistregel moet je maximaal vijf concepten per woord aanhouden. Als het er meer zijn kun je het woord opsplitsen, waarvan het tweede dan een bijvoeglijk naamwoord is. Let daarbij goed op welke concepten je opsplitst en samenvoegt! En soms moet je nou eenmaal een langer woord maken.
kX: Zelfstandig naamwoord
water
WTI:Znw( # # hu
Fase2( # vloeibaar # va
) ) # #
kXJr
huva [huva:]
ZelfstandigNaamwoorden worden over het algemeen uitgebreid met andere concepten, zoals "groot", "mooi", enzovoorts. Hoe meer uitbreidingen je gebruikt, hoe verder je van de essentie afwijkt. Probeer per woord maximaal vijf concepten te gebruiken.
Zinnen
Zinnen beginnen met één van de volgende ZinType-Indicatoren (ZTI): "vraag", "keuze", "zin", "voorwaardelijk" of "oorzakelijk", gevolgd door woorden zoals hierboven.
Omdat de voorbeeldzinnen op verschillende manieren kunnen worden begrepen, zoals alle zinnen in een natuurlijke taal zoals het Nederlands, staat er voor de vertaling naar Hucoji steeds één mogelijke interpretatie bij.
ay: In het Nederlands eindigt een vraag met een vraagteken, en wijkt de woordvolgorde ook af. In Hucoji niet.
Hoe heet jij?
bedoeld: Welk label is geassocieerd met jou?
ZTI:Vraag( # Vraag: # mi
WTI:Znw( # # hu
WTI:Bijw( # Bijw/Label # hi
) ) # #
WTI:Bijw( # # hi
Connectie1( # Bijbehorend # ŋe
) ) # #
WTI:Pvnw2( # Jij # hea
) ) # #
Vraag: Label behorend bij jou?
ay kXky kyQs ksÁ. of ay kXkyQsksÁ.
mi huhi hiŋe hea. [mi huhi hiŋe hea] o mi huhiŋehea. [mi huhi:ŋehea]
as: Een keuze is een zin (vaak bijzin) met meerdere opties waaruit de respondent wordt verwacht te kiezen. In het Nederlands bestaat er geen vergelijkbare zinsvorm, maar hij komt goed van pas als je er vertrouwd mee bent.
Ik wil je graag morgen zien om 13:00 of 14:00.
bedoeld: Ik stel voor je te ontmoeten morgen om (kies uit:) 13:00 of 14:00.
ZTI:Zin( # Zin: # ma
WTI:Pvnw1( # ik # he'e
) # #
WTI:Ww( # # ha
Verlangen3( # voorstellen # ko
) ) # #
WTI:Ww( # # ha
WTI:Pvnw1( # ik # he'e
Connectie2( # met # ŋa
WTI:Pvnw2( # jou # he'a
) ) ) ) # #
ZTI:Keuze( # Keuze: # me
WTI:Attr( # # hi
Tijd3( # later # qo
Tellen1( # 1 # be
Tellen13/24( # 13/24 # peabo büipeubu
) ) ) ) # #
ZTI:Separator( # # m
) # #
WTI:Attr( # # hi
Tijd3( # later # qo
Tellen1( # 1 # be
Tellen14/24( # 14/24 # peabu büipeubu
) ) ) ) ) ) # #
Zin: Ik stel voor: ik samen met jou (te zijn) Keuze: later één (dag) 13/24 (en/of) later één (dag) 14/24.
ar ksÅ kriv krksÅQrksÁ as kyTv Ns nsÁNv NhÃnsËNX a kyTv Ns nsÁNX NhÃnsËNX.
ma he'e hako hahe'eŋahea me hiqo be peabo büipeubu hiqo be peabu büipeubu. [ma hee: hako: hahee:ŋahea me hiɣo: be pea:bo bɨ:ipeubu hiɣo: be pea:bu bɨ:ipeubu]
De standaardtijdseenheid is een dag, een uur is 1/24 dag. Op tellen en getallen komen we verderop terug.
ar: De Zin is de basisvorm van een, eh, zin.
Mijn moeder woont hier ver vandaan.
bedoeld: Mijn moeder (of vader) is altijd ver weg.
ZTI:Zin( # Zin: # ma
WTI:Znw( # # hu
Natuur4( # persoon # fu
Connectie1( # bijbehorend # ŋe
WTI:Pvnw1( # mij # he'e
Schaling1( # niveau # pe
Tellen1( # 1 # be
Tijd-3( # inhetverleden # qüo
) ) ) ) ) ) ) # #
WTI:Ww( # (is) # ha
Afstand3( # ver weg # ʒo
Frequentie4( # altijd # ru
) ) ) ) # #
Zin: Persoon behorend bij mij één niveau ouder is ver weg altijd.
ar kXjXQsksÅnsNsThÎ krGvbX.
ma hufuŋehe'epebeqüo haʒoru. [ma hufu:ŋehee:pebeɣüo haʒo:ru]
Er is geen verschil tussen de seksen. In essentie zijn we allemaal mensen.
av: De Voorwaardelijk wordt in veel talen gevormd door een werkwoordsvervoeging, maar in Hucoji is het een ZTI.
Als je maar wilt, dan kun je alles.
bedoeld: Als je iets echt wilt, dan bereik je dat.
ZTI:Voorwaardelijk( # Voorwaardelijk# mo
WTI:Pvnw4( # men # heu
) # #
WTI:Ww( # # ha
Verlangen2( # wensen # ka
Waarheid2( # waar # la
) ) ) # #
ZTI:Separator( # Separator # m
) # #
WTI:Pvnw( # men # heu
) # #
WTI:Ww( # # ha
Progressie4( # eindpunt # zu
Waarheid2( # waar # la
) ) ) ) # #
Voorwaardelijk: Als men wil echt dan men bereikt eindpunt echt.
av ksË krirer a ksË krFXer.
mo heu hakala m heu hazula. [mo heu: haka:la m heu: hazu:la]
aX: De Oorzakelijk wordt gebruikt wanneer er een oorzakelijk verband is tussen twee zinsdelen: "omdat", "want", "vanwege", enz. De laatste verklaart de eerste. De laatste kan soms weggelaten worden.
Welkom.
bedoeld: Ik ben blij omdat jij hier bent.
ZTI:Oorzakelijk( # Oorzakelijk: # mu
WTI:Pvnw1( # ik # he'e
Gevoelens2( # blij # ga
) ) # #
ZTI:Separator( # omdat # m
) # #
WTI:Pvnw2( # jij # hea
Afstand0( # hier # ʒi
) ) ) ) # #
Oorzakelijk: Ik (ben) blij (omdat) jij hier (bent).
aX ksÅIr a ksÁGy.
mu he'ega m heaʒi. [mu hee:ga m hea:ʒi]
Let erop dat de zinsopbouw in een Oorzakelijke zin omgekeerd kan lijken van die van een Voorwaardelijke zin. In een Oorzakelijke zin is de status absoluut, door een gespecificeerde mogelijke oorzaak, terwijl in een Voorwaardelijke zin de voorwaarde absoluut is, gevolgd door een gespecificeerde mogelijke status.